Modern spin glass bowl
Glas beton excursie
De tour door Rotterdam,
Een oud collega van Evelien, die ook werkt met glas, had een excursie georganiseerd langs diverse glas in beton technieken in de architectuur van de gebouwen.
‘Op donderdag 21 november organiseert Stipglas uit Tilburg in samenwerking met beeldend kunstenaar Liesbeth Boon een excursie naar Rotterdam, waar een drietal bijzondere voorbeelden van glas-in-beton worden bekeken en besproken.
Na de Tweede Wereldoorlog werd de glas-in-betontechniek als één van de modernste monumentale glastoepassingen geïntroduceerd. De techniek is – in de vorm van het Arabische glas in stucco – feitelijk al eeuwenoud, maar tijdens de wederopbouwperiode (1945-1965) experimenteerden een aantal kunstenaars weer met het glazen ‘mozaïekraam’. Kunstenaars als Berend Hendriks, Louis van Roode en Karel Appel werkten de techniek uit tot complete plastische gevelontwerpen. Na de wederopbouw is deze techniek nauwelijks nog toegepast. Sterker nog: vele monumentale kunstenaars zagen hun werk nog tijdens hun leven gesloopt worden. Glas in beton werd een bijna vergeten techniek. Maar ondanks die rigoureuze afbraak zijn er gelukkig nog een paar prachtige voorbeelden van bewaard gebleven.
Na een opleiding aan de Gerrit Rietveldacademie en een onderwijs- en museumloopbaan heeft Boon zich gespecialiseerd in het werken met glas. In 2017 rondde zij haar Master-Glass opleiding cum laude af met een scriptie over glas in beton.’ (www.glasinbeeld.nl)
Citykerk ‘Het steiger Sint Dominicus’ gebouwd in 1959 als onderdeel van de wederopbouw, in 1960 op zes mei ingericht, sinds 2017 rijksmonument. Het werk is gemaakt door Berend Hendriks, waarin door glas en beton diverse bijbelvoorstellingen worden weergegeven. Het grootste raam wat direct bij binnenkomst van de kerst de aandacht trekt is het verhaal van Moses die met zijn volgelingen de zee moet doorkruisen, je ziet van links naar rechts beeltenissen van mensen die moeten oversteken en water wat naar rechts spat.
Vervolg in de kerk; In gesprek met vrijwilligster van de kerk gaf zij aan in de Mariakapel van de kerk altijd alles vast te moeten zetten en deuren af te moeten sluiten voor ongenodigde gasten die de spullen niet respecteren. Helemaal afsluiten willen ze niet want, het is eenmaal een kerk en die moet altijd toegankelijk zijn voor iedereen. In de kapel was geen mooi raam te bezichtigen, hier is alleen een Maria beeld aanwezig.
De andere glas en beton ramen in deze kerk staan hiernaast weergegeven. De foto direct linksboven naast de tekst geeft chaos weer. Nadat Adam en Eva god teleurgesteld hadden in het paradijs. De afbeelding daaronder is de levensboom uit het paradijs. Alle afbeeldingen zijn zeer geabstraheerd weergegeven.
Op de grote verticale foto ernaast staat het beloofde land Jeruzalem weergegeven waar Moses de volgelingen van God heen wilde brengen. De twee kleine afbeeldingen onderin zijn twee verdere afbeeldingen uit het verhaal van Adam en Eva weergegeven. En erboven nog een detail foto van de lichtval door het grootste glas in beton werk van de exodus.
Bij glas-in-lood denk je dus in meeste gevallen vooral aan oude gotische kathedralen, maar zoals hier beschreven kan het ook in de moderne bouwkunst word wel eens gekleurd glas gebruikt worden om een speciale sfeer in het interieur te krijgen, zoals ook in dit voorbeeld in een kerk.
In de naoorlogse wederopbouw architectuur waren moderne bouwmaterialen favoriet, zoals bijvoorbeeld glazen bouwstenen. Deze konden gemakkelijk in een betonnen wand toegepast worden.
De glas in beton techniek is een techniek waarbij stukken gekleurd glas in beton worden gegoten en is daarmee nauw verwant aan de glas-in-loodraam techniek. Door de kleurige lichtinval ontstaat een bepaalde sfeer in een gebouw.
Zo zie je dat naast kerkelijke gebouwen ook andere architectuur de gekleurde glazen vlakken in beton kan toepassen.
Links zie je een voorbeeld van de binnenkant van het Hofplein theater, dit gaat om een iets andere techniek dan glas in beton. Hier heeft de kunstenaar glas appliqué met beton gebruikt.
Glas appllicqué techniek wordt in de glaskunst vaak gebruikt om grote glas opppervlakten te kunnen versieren of een bepaalde figuratie mee te geven, waarbij de voorstelling en de wand doorzichtig blijven. De van tevoren nauwkeurig uitgesneden verschillende gekleurde vormen van glas worden op blank glas verlijmd met een flexibele en doorzichtige glaslijm.
Helaas is in dit kunstwerk van Karel Appel de glas appliqué niet heel goed verlijmd doordat de lijm toendertijd niet goed genoeg was en hierdoor laten er op diverse plekken stukken glas los waardoor je het blanke glas tevoorschijn ziet komen en op sommige plaatsen is het glas helemaal verbrijzeld door de werking van het beton in warmte en koude.
Tijdens de excursie had Liesbeth Boon ons deze mondelinge toelichting gegeven bij alle glas in beton in de architectuur die wij hadden bekeken. Van deze excursie heb ik voor Evelien deze foto’s gemaakt en van de meeste plaatsen ook bij gehouden welke objecten wij bekeken hadden en welke kunstenaars dit gemaakt hadden.
Met oud collega’s en oud mede studenten van de opleiding voor glas kunst gaat Evelien vaker op excursie om zo inspiratie op te doen voor haar kunstwerken en om verder te leren over de mogelijkheden van glas bewerken en verwerken. Dit was dan ook voor haar de reden dat zij het van belang vond dat ook ik mee ging met deze excursie. Door te kijken naar werk van andere kunstenaars kun je met deze inspiratie je eigen technieken verruimen en zo wellicht ook je eigen werk verbeteren.
.jpg)
De laatste stop van de excursie was een gebouw waarin Louis van Roode de ramen in het trappenhuis, zichtbaar vanaf binnen maar ‘s avonds zijn deze raampjes mooi uitgelicht, heeft ontworpen en gemaakt. Maar ook het kunstwerk op de buiten facade waarin vooral de betonnen vakken te zien zijn die de glaskunst omlijsten.
Aan de linkerzijde zie je een foto van de buiten facade van het gebouw en daarin valt al direct op dat de tweeëntwintig raampjes diverse vormen hebben en abstracte betonnen omlijstingen voor het glas bevatten. Wanneer je in het trappenhuis van boven naar beneden wandelt krijg je een mooi zicht op de glas kunst in de raampjes.
Ik vond de excursie erg leerzaam en vooral erg inspirerend. Het is zonde dat deze techniek niet veel meer gebruikt wordt want het geeft een heel mooi resultaat en sfeer in de architectuur van de gebouwen. Het is wel begrijpelijk dat deze techniek naar de achtergrond verdwijnt want de combinatie glas en beton geeft op de lange duur problemen.
Door de weersinvloeden en werking in de materialen verbrijzelt het glas op sommige plaatsen en raken de kunstwerken onherstelbaar beschadigd. Ook worden helaas door stadsvernieuwing oude gebouwen gesloopt waar deze techniek in was toegepast en ook zo verliezen we oude kunstwerken van glas in beton. Wellicht wanneer er meer bekendheid is voor deze mooie kunstwerken in de binnenstad van Rotterdam is er misschien ook meer draagvlak om deze te proberen te behouden. Misschien een idee voor studenten op kunst gerichte opleidingen om er ook eens langs te wandelen wanneer zij op zoek zijn naar inspiratie om de hoek.
Meer foto's
